Wij zijn religieus (niet) neutraal - een enquête over godsdienstvrijheid op azc's
Gave heeft al lange tijd zorgen over de vrijheid van godsdienst van azc-bewoners. Om dit beter in beeld te krijgen is in het najaar van 2021 een enquête gehouden.
Van collega’s en vrijwilligers door het hele land horen we geregeld hoe zij het ervaren om asielzoekers op een azc te bezoeken of activiteiten voor hen te organiseren. Uit die verhalen komt niet alleen naar voren hoe gepassioneerd men is om iets voor deze kwetsbare groep te betekenen, maar komt ook naar voren hoe het COA omgaat met christenen die het azc bezoeken en de behoeften van bekeerlingen en christenen die op het azc wonen. Het beeld dat we daarbij krijgen is heel divers: op de ene locatie is er veel mogelijk als het bijvoorbeeld gaat om het geven van Bijbelstudie, het ophangen van posters voor de kerkdienst of het organiseren van activiteiten, maar op de andere locatie is het COA veel strenger.
Als het gaat om religie neemt het COA het standpunt in: wij zijn religieus neutraal. Het COA heeft echter te maken met bewoners die zelf religieus niet neutraal zijn. De wijze waarop het COA invulling geeft aan haar eigen religieuze neutraliteit en de gevolgen daarvan voor bijvoorbeeld het beleven van religie op locatie door de bewoners verschilt per locatie. Stichting Gave voert met het COA het gesprek hoe om te gaan met religie op het azc. Dit willen we mede doen op basis van de ervaringen van christenen die de azc’s bezoeken. Om deze ervaringen in kaart te brengen hebben we een enquête uitgezet onder christenen in heel Nederland die azc’s bezoeken. Met deze enquête willen we een beter beeld krijgen hoe het COA omgaat met religie op de azc’s, hoe christenen het COA ervaren en waar men tegen aan loopt.
Middels deze enquête hebben we informatie verkregen van 73 respondenten over 30 verschillende COA locaties. Er is veel informatie aangeleverd dat een basis biedt voor het gesprek dat Stichting Gave voert met het COA over religie en godsdienstvrijheid op het azc. Op basis van de enquête kunnen we nog geen algemene conclusies trekken over godsdienstvrijheid op het azc in Nederland, maar we signaleren wel een bepaalde trend. Zeker als het gaat om bijbelstudie in een groep op de eigen kamer en om het ophangen van posters op het azc, geven respondenten aan dat het COA dit regelmatig tot vaak niet toestaat. Ook blijkt uit de enquête dat de manier waarop het COA hiermee om gaat per locatie kan verschillen en sterk kan verschillen. In sommige gevallen is men blij met het COA en wordt er een zekere mate van openheid bij het COA ervaren voor activiteiten die christenen organiseren of willen organiseren. Toch is in de meeste gevallen deze openheid er niet of nauwelijks en ziet men veel verbetermogelijkheden voor samenwerking met het COA.
Er is duidelijk behoefte aan meer informatie wat kan en wat niet kan. Die behoefte bestaat er aan de kant van de vrijwilligers, maar ook COA medewerkers blijken er onvoldoende informatie over te hebben. Gevolg is, dat er behoorlijk veel willekeur is. We zien daarbij ook vaak een inbreuk op de privacy van de bewoner die bijvoorbeeld het recht ontzegt wordt zijn geloof op de eigen kamer in gezamenlijkheid te beleven. Ook worden landelijke richtlijnen van het COA te vaak niet nageleefd om bewoners te voorzien van informatie over bijvoorbeeld kerkelijke activiteiten in de omgeving.
Meer onderzoek
Op 19 november 2021 heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van de overheid een rapport gepubliceerd over de veiligheid van LHBTI, bekeerlingen en religieverlaters in de asielopvang. Ook uit dit onderzoek komt naar voren dat er grote verschillen zijn tussen opvanglocaties, hoe COA omgaat met de vraagstukken. De aandacht voor levensbeschouwelijke vraagstukken in opvanglocaties bij het COA blijkt nog in de kinderschoenen te staan, terwijl we vanuit Gave hierover al meer dan tien jaar met COA in gesprek zijn. In een reactie heeft de staatssecretaris dit erkend en toegezegd dat in 2022 een plan van aanpak gemaakt zal worden waar onder meer Gave bij betrokken wordt. Lees meer over het WODC onderzoek.